Susek – Neštin – Erdevik – Šid – Bikić Do
Zapadni deo Fruške gore, između Dunava na severu i granice sa Hrvatskom na zapadu, obiluje prirodnim lepotama i spomeničkom baštinom među kojima se ističu šumska prostranstva sa erdevičkim lovištem Vorovo, jezera Moharač, Bruje i Sot, te stvorena baština gde se izdvajaju srpski pravoslavni manastiri Đipša, Petkovica, Kuveždin i Šišatovac. Ovo je i priznat vinogradarski kraj poznat i po tome što su se tu nalazili vinogradi i vinski podrumi italijanske vlastelinske porodice Odeskalki. Tragovi Odeskalkijevih vidljivi su i danas, bilo da se radi o pamćenju, tradiciji ili o materijalnim svedočanstvima njihovog sremskog vinskog iskustva.
Mnogi vinari će se pozvati na činjenicu da se savremeni vinogradi nalaze baš gde i oni Odeskalkijevih, a na pojedinim mestima biće i maestralno projektovanih i izgrađenih vinskih podruma, te vinska vila sa parkom u Bikić Dolu što sve zajedno nagoveštava nekadašnju lepotu i bogatstvo povlašćenog plemstva zbog kojih su se formirala posebna naselja vinogradara u kojima su živeli oni koji su tu lepotu i bogatstvo stvarali. Takva naselja su Bikić Do i Stara Bingula.
Na padinama zapadne Fruške gore danas je sve više vinograda i odličnih vina koje se stvara iz sledećeg sortimenta[1] grožđa: italijanski rizling, rajnski rizling, šardone, sovinjon beli, traminac, pino sivi, merlo, muskat hamburg, kaberne sovinjon, vranac, tamjanika, širaz, frankovka, pino crni, probus, marselan i dr. Berkasovo je domaćin tradicionalne Sremske vinijade koja se već dve decenije organizuje u ovom sremskom mestu gde se svakog februara okupe proizvođači vina da bi razmenili iskustva i ocenili vina.
Susek je podunavsko selo u Opštini Beočin. U rimskom periodu na mestu gde se nalazi savremeno naselje postojala je kula stražara, a u srednjem veku i utvrđenje koje se pominje 1445. Tokom perioda osmanske uprave vojni značaj naselja nestaje. Srpsko stanovištvo se ovde masovno doseljava tokom Velike seobe Srba 1690. U 18. veku izgrađena je markanta barokna Crkva Sv. Arhanđela Gavrila, sa ikonostasom Teodora Dimitrijevića Kračuna. Stari ikonostas je preslikan 1901. Danas je Susek mesto poznato po uzgoju stoke i proizvodnji kozijih sireva. Izgradnjom nasipa na ritskom zemljištu nastao je Ribnjak „Susek“. U naselju je i Vinarija Dudan.
Neštin je podunavsko naselje u Opštini Bačka Palanka, na granici sa republikom Hrvatskom. Na ulazu u naselje nalaze se dva spomenika od kojih je onaj impresivniji, rad Jovana Soldatovića posvećen palim borcima NOB-a i žrtvama fašističkog terora, a skromniji Mornaričkoj četi. Arheološki nalazi pokazuju da se ovde živelo od praistorije, da je tokom rimske i ugarske uprave postojalo utvrđenje, a od osmanske uprava registruje se postojanje sela bez vojnih funkcija. U 18. veku izgrađena je impresivna srpska pravoslavna Crkva Sv. Kuzmana i Damjana u kojoj se nalazi ikonostas, rad jednog od najvećih srpskih baroknih slikara Teodora Dimitrijevića Kračuna. Rezbarija ikonostasa je rad Marka Gavrilovića, a praznične ikone u pevnici Stefana Gavrilovića. Na brežuljku je rimokatolička Crkva Sv. Ane iz 19. veka. Neštin čuva i jednu dragocenost, staru kuću iz 18. veka, redak primer narodnog graditeljstva. U naselju su vinarije Tri međe i oblak i Vinarija Gaston Wine koje svakako treba posetiti.
Šid je sremski gradić, sedište istoimene opštine, izgrađen po svim pravilima planske gradnje u 18. veku. Među najznačajnije ovomesne atraktivnosti ubrajaju se: srpska pravoslavna Crkva Sv. Nikole iz 18. veka sa vrlo vrednim baroknim ikonostasom, tronovima i mobilijarom, Galerija „Sava Šumanović“ gde se čuva opus od 417 slika jednog od najznačajnijih srpskih slikara u čijoj blizini je i slikareva kuća, otvorena za posete i Muzej naivne umetnosti „Ilijanum“, koji čuva dela Ilije Bašičevića- Bosilja jednog od naših najznačajnijih slikara naive. U Šidu se nalaze sledeće vinarije: Vinarija Trivanović, Vinarija Podrum Danguba i Vinarija Molovin.
Erdevik je staro naselje koje se u istorijskim izvorima pominje od sredine 14. veka. Savremeni plan razmeštaja ulica i kuća posledica je planske gradnje iz 18. veka koja čini da se naselje ubraja među najuređenija, ali i najlepša u Sremu. Među najznačajnije atraktivnosti u samom gradiću su: srpska pravoslavna Crkva Sv. Nikole sa vrednim ikonostasom i rimokatolička Crkva Sv. Mihajla koja poseduje oltar urađen u maniru tirolskih crkava, te Slovačka evangelička crkva a.v. Erdevički kraj obiluje prirodnim atraktivnostima među kojima su za turizam značajna jezera Moharač i Bruje. Da je gradić bio središte proizvodnje vina svedoči i podatak da je baš tu grof Livije Odeskalki 1826. osnovao vinski podrum. Ponudu erdevičkih vina možete istražiti tako što ćete posetiti Vinariju Vinat, Vinariju Erdevik i Salaš – Vinariju Brestovački.
Na putu Šid – Ilok nalaze se sela Berkasovo i Bikić Do. U Berkasovu se nalaze ostaci srednjevekovne tvrđave Castrum Berekszo, u narodu poznate kao Despotovac, za koju se zna da je u 15. veku bila u posedu despota Vuka Grgurevića (Zmaj Ognjeni Vuk). Utvrdu su razorili Turci, a rimokatolička crkva u Kukujevcima je dobrim delom izgrađena od tog materijala. Veliki značaj ima srpska pravoslavna Crkva Sv. Petra i Pavla u Berkasovu iz 18. veka. Bogati barokno-rokoko ikonostas rad je nepoznatog majstora, a živopis je delo Pavla Čortanovića sa početka 19. veka. Bikić Do je mlado naselje koje je formirano tokom 19. veka najpre kao selo vinogradarskog tipa da bi se kasnije kuće grupisale duž puta Šid-Ilok. Jedan od vinskih podruma Odeskalkijevih iz 1826. nalazi se u ovom mestu. U blizini su jezero Sot, okruženo šumama Lovišta Vorovo, kao i izletište Lipovača.
Manastir Privina Glava je udaljen dva kilometra od Bikić Dola. Predanje kaže da je to najstariji fruškogorski manastir koji je podigao srpski velikaš Priba u 12. veku. Crkva manastira je posvećena Sv. Arhanđelima Mihajlu i Gavrilu. Zna se da je obnovljena u 15. veku a obnova se vezuje za sremske Brankoviće. Takođe se zna da je manastir stradao tokom austrijsko-turskih ratova i da je nova crkva podignuta 1760. Zidne slike je radio Kuzman Kolarić, a ikonostas se pripisuje Andreju Šaltisti. U Bikić Dolu je Vinarija Ilić-Nijemčević koju svakako treba posetiti.
Još jedan spomenik kulture izuzetne vrednosti nalazi se u blizini. To je srpska pravoslavna Crkva Sv. Arhangela Gavrila u Molovinu. Podignuta je 1801. na mestu starijeg hrama iz 18. veka. Veliku vrednost predstavljaju rezbarija ikonostasa iz 18. veka i ikonostas rad Jovana Četirevića Grabovana.
Za više informacija o Šidu i okolnim mestima posetite: https://www.tourismsid.rs/
Tekst: Gordana Stojaković
Fotografije: Aleksandar Milutinović
Turistička organizacija Grada Novog Sada ne odgovara za promenu informacija i usluga.
Tekst postavljen: septembar 2021.
[1]Transkripcija naziva sortimenta grožđa dati su prema Cindrić, Petar i Vladimir Kovač (2007) „Vinogradarstvo i vina.“ Fruška gora. ur. Nebojša Jovanović i Jelica Nedić. str. 498. Beograd: Zavod za udžbenike.