52 vikenda – Predlog za mart
Ponešto o palatama i kućama u Sremskim Karlovcima
U širem prostoru oko Trga Branka Radičevića stoje materijalizovani dokazi razvoja srpskog građanskog društva od 17. do 20. veka. Mnogi će se zato zapitati o istoriji karlovačkih privatnih kuća očigledne lepote i značaja. Jedna u nizu kuća na glavnom trgu je i ona u kojoj je živeo i umro arhitekta Vladimir Nikolić, graditelj mnogih zdanja u Sremskim Karlovcima, širom Vojvodine, čak i u Budimu i Vukovaru. Izgrađena 1772. u obliku slova „L” kuća i danas osvaja baroknom lepotom.
Nedaleko od glavnog trga nalazi se kuća Dimitrija Anastasijevića Sabova, sazidana 1790, a danas prepoznatljiva po rokoko fasadi sa mnoštvom dekorativnih elemenata. Po lepoti i značaju izdvaja se i kuća porodice Štraser u kojoj je osnovana najstarija apoteka u Vojvodini. Apoteka, u kojoj je sačuvan enterijer iz sredine 19. veka izrađen u Veneciji, sve do Drugog svetskog rata zvala se „Kod zlatnog orla”. Kuće porodica Matić, Ćirić, Simeonović-Čokić, kao i ona Ljudevita Auera u kojoj je stanovao Branko Radičević pripadaju nizu značajnih karlovačkih objekata.
Pavle M. Štraser ostavio je podatke o tome kako su u 19. veku živeli bećari, siromašni putnici namernici i sezonski radnici. Do zgrade današnjeg Zavičajnog muzeja postojala je kuća koja se zvala „herberg”, gde se jeftino moglo kupiti pecivo i mesne prerađevine, a u velikoj sobi i prespavati na slami prostrtoj po podu za svega jednu krajcaru. Korisnici „herberga” su subotom popodne, a nekad i nedeljom dok ne počne služba u crkvama, morali da počiste sve varoške ulice.
Tekst: Gordana Stojaković
Manastir Beočin i njegovo okruženje
Kao i kod drugih fruškogorskih manastira, istorija i predanje o manastiru Beočin pomešani su u jednu uzbudljivu priču.
Prvi pisani podaci o manastiru, čija je savremena crkva posvećenja Vaznesenju Hristovom, iz 16. su veka. Istorija beleži podatak da su u njega stigli monasi iz Rače na Drini krajem 17. veka. Gradnja nove crkve započeta je u prvoj polovini 18. veka, a zasluge za to imali su pobožni Srbi iz Starog Futoga, Novog Sada i Čerevića.
Ikonostas iz 18. veka radili su Dimitrije Bačević i Teodor Dimitrijević Kračun, a prestone ikone Janko Halkozović. Ovde su iz manastira Fenek 1815. prenete mošti Sv. Stefana Prvovenčanog. Manastir su tokom Drugog svetskog rata opljačkale ustaše uključujući deo ikona sa ikonostasa. U manastiru su sahranjeni pesnik Jovan Grčić Milenko i episkop Varnava (Nastić), kanonizovan 2004.
Ono što mnoge posetioce može da iznenadi i intrigira je park na južnoj strani manastirskog kompleksa. Postoje podaci da su ga osmislili i realizovali baštovani stigli iz Pariza, koji su održavali i Versajski park. Staze u parku, fontana i mali bazen nagoveštavaju nekadašnju lepotu.
Najsvečaniji utisak pruža kapela podignuta 1905. po projektu velikog graditelja Sremskih Karlovaca Vladimira Nikolića, koja nije otvorena za posete. Istraživanje okoline svakako će vas dovesti do restorana domaće kuhinje „Beli čin”, poznatog mesta za ljubitelje prirode, porodičnih izleta, gurmane i hedoniste.
Tekst: Gordana Stojaković
Fruška gora – ka Irigu
Put ka Irigu može biti istovremeno odmor i nadahnuće. Irig je staro naselje, nekadašnji bogati i po vinu nadaleko čuveni centar Fruške gore, čiji je procvat zaustavila kuga, a zatim i filoksera. Gradić se poslednjih decenija obnavlja i pokazuje da stara fruškogorska prestonica sija novim nadama. Obnovljeno iriško urbano jezgro sa baroknim, klasicističkim i secesijskim kućama, njegove prelepe pravoslavne hramove, posvećene Sv. Teodoru Tironu, Uspenju Presvete Bogorodice i Svetom Nikoli vredi videti.
Turistička privreda Iriga se obnavlja, te ako odlučite da se zadržite, moći ćete da konačite u Milinom lagumu ili Fruška gora guesthous-u. Irišku vinsku priču predstavljaju vinarije Mačkov podrum i Vinska kuća Kovačević. Put vas iz Iriga može odvesti do Perkovog salaša u Neradinu, ili ka maloj manastirskoj turi: Novo i Staro Hopovo, Grgeteg, Velika Remeta i Krušedol. Ako se odlučite da iz Iriga krenete ka Iriškom vencu i posetite Novo Hopovo, nemojte propustiti priliku da prošetate do Starog Hopova. Put dužine tri kilometra može biti pokloničko putovanje – ako tako odlučite.
Turistička organizacija Opštine Irig – http://www.turorgirig.org.rs
Tekst: Gordana Stojaković
Rakovačke turističke slike
Rakovac nije jedinstveno naselje. Stari Rakovac, naselje manastirskih prnjavoraca, uništeno je tokom II svetskog rata, a novo se formiralo par kilometara severnije. Stradanje naselja i njegovih stanovnika zapisano je kroz Spomen-obeležje Kamenolom (nalik masivnoj kuli), posvećenog palim borcima i žrtvama fašizma i Spomen-obeležje Stručica (neobičnog vizuelnog rešenja), posvećenog stradaloj grupi heroja – rodoljuba.
Višeslojni rakovački arheološki lokalitet Gradina – Dombo nije pripremljen za posete turista. Najstariji sloj nalazišta su ostaci zemljanog utvrđanja iz gvozdenog doba, dok se u mlađim slojevima ređaju ostaci iz rimskog perioda, zatim srednjevekovne crkve najpre romanička, a zatim i gotička i na kraju ostaci benediktinskog manastira opasanog bedemima koji je uništen u 16. veku. Među pokretnim dragocenostima nađenim na ovom lokalitetu je i kolekcija vizantijskih bronzanih ikona iz epohe dinastije Komnina (1081-1204), koja se čuva u Muzeju Vojvodine.
Ipak, kada se pomisli na turističke vrednosti ovog naselja, onda odabir najčešće pada na Srpski pravoslavni manastir Rakovac. Prema predanju, podigao ga je veliki komornik despota Jovan Branković, Raka Milošević, ali prvi pisani podatak o njemu je iz 1545. Crkva manastira je posvećena Svetim Vračima. Turci su porušili manastir krajem 17. veka, ali je ubrzo obnovljen. Manastir je bio poznat kao kulturni i prepisivački centar gde su nastali prepis Dušanovog zakonika i Rakovački rukopisni srbljak.
Ne treba izostaviti mogućnost šetnje do pećine Beli majdan ili uživanja u vinima i hrani u Vinariji Salaksija.
Tekst: Gordana Stojaković
Tragom vlastelinske porodice Odeskalki
Zapadni deo Fruške gore, između Dunava na severu i granice sa Hrvatskom na zapadu, obiluje prirodnim lepotama i spomeničkom baštinom među kojima se ističu šumska prostranstva sa erdevičkim lovištem Vorovo, jezera Moharač, Bruje i Sot, te stvorena baština gde se izdvajaju srpski pravoslavni manastiri Đipša, Petkovica, Kuveždin i Šišatovac.
Ovo je i priznat vinogradarski kraj, poznat i po tome što su se tu nalazili vinogradi i vinski podrumi italijanske vlastelinske porodice Odeskalki. Tragovi Odeskalkijevih od Suseka do Erdevika i Bikić Dola vidljivi su i danas, bilo da se radi o pamćenju, tradiciji, ili o materijalnim svedočanstvima njihovog sremskog vinskog iskustva. Mnogi vinari će se pozvati na činjenicu da se savremeni vinogradi nalaze baš gde i oni Odeskalkijevih, a na pojedinim mestima biće i maestralno projektovanih i izgrađenih vinskih podruma, te vinska vila sa parkom u Bikić Dolu, što sve zajedno nagoveštava nekadašnju lepotu i bogatstvo povlašćenog plemstva zbog kojih su se formirala posebna naselja vinogradara, u kojima su živeli oni koji su tu lepotu i bogatstvo stvarali. Takva naselja su Bikić Do i Stara Bingula.
Na padinama zapadne Fruške gore danas je sve više vinograda i odličnih vina koje se stvara iz sledećeg sortimenta grožđa: italijanski rizling, rajnski rizling, šardone, sovinjon beli, traminac, pino sivi, merlo, muskat hamburg, kaberne sovinjon, vranac, tamjanika, širaz, frankovka, pino crni, probus, marselan i dr. Ako je vino rajsko piće, onda ga možete probati i kupiti u Vinariji Dudan u Suseku, vinarijama Tri međe i oblak, Vinariji Gaston Wine u Neštinu, Vinariji Trivanović, Vinariji Podrum Danguba, Vinariji Molovin u Šidu, Vinariji Vinat, Vinariji Erdevik, Salašu – Vinariji Brestovački u Erdeviku, te Vinariji Ilić-Nijemčević u Bikić Dolu.
U Berkasovu se vinu i vinarima u čast već dve decenije organizuje tradicionalna Sremska vinijada, gde se svakog februara okupe proizvođači vina da bi razmenili iskustva i ocenili vina.
Više detalja na sledećem linku: https://novisad.travel/tragom-vlastelinske-porodice-odeskalki/
Tekst: Gordana Stojaković