Za Mariju Trandafil (1816-1883) je Novi Sad bio dragoceni krug života i inspiracija za životno delo. Rođena je u bogatoj novosadskoj porodici Popović u kući na uglu ulica Pašićeve i Grčkoškolske. Posle smrti roditelja rođaci su je udali za mnogo starijeg trgovca Jovana Trandafila. Miraz koji je Marija unela u brak poslužiće Jovanu Trandafilu da se brzo obogati stekne radnju i dve kuće u Osijeku od čijih će se prihoda kasnije izdržavati novosadska i osiječka bolnica. Posle muževljeve smrti uspela je da se sudskim putem izbori za upravu nad celokupnom imovinom. Sticala je i uvećavala kapital formirajući zaveštanja, menjajući prvobitni testament koji je postojao dok joj je suprug bio živ. U Novom Sadu ona je bila vlasnica kuća u Zmaj Jovinoj ulici 8, 16 i 17, Pašićevoj 11, Dunavskoj 16 i Miletićevoj 17 i dr.
Među njenim zaveštanjima najznačajnije je Zavedenije Marije Trandafil za srpsku pravoslavnu siročad. U zgradu koja je izgrađena 1912. Matica srpska se uselila 1928. a sirotište je premešteno na Sajlovo. Sledeće značajno zaveštanje je Zaklada Marije Trandafil za novosadske gimnazijske đake iz koje su se obezbeđivale učeničke stipendije, a sve pod patronatom novosadske Srpske velike gimnazije. Građani Novog Sada dugo su pamtili da je Marija Trandafil u vreme velike gladi hranila novosadsku sirotinju bez obzira na naciju ili veru i da je iz temelja obnovila i dala da se opremi novosadska Jermenska crkva koja je pripadala katoličkoj zajednici.
Posebnu pažnju Marija Trandafil posvećivala je novosadskoj Nikolajevskoj crkvi starajući se za njenu obnovu i održavanje. U toj crkvi su pokopani Sofija, Kosta, Jovan i na kraju Marija Trandafil. U knjizi Srpkinja, njezin život i rad, njezin kulturni razvitak i njezina narodna umjetnost do danas (1913) zapisano je da je vrednost zaveštanja Marije Trandafil iznosila 1.400.000 forinti. Poslednjih godina Novi Sad se odužio velikoj dobrotvorki tako što je trg na kojem se nalazi sedište Matice srpske, u blizini Nikolajevske crkve, nazvan po njoj kao i novosadska osnovna škola u Veterniku.