52 vikenda – Predlog za februar

<
>

Svečanosti i programi za Dan Grada Novog Sada

U novosadskoj istorijskoj sagi jedan od dana za pamćenje koji se svečano i veselo obeležava je Dan Grada Novog Sada. To je sećanje na dan kada je 1. februara 1748. carica Marija Terezija potpisala Povelju kojom je Petrovaradinski Šanac stekao povlastice slobodnog kraljevskog grada i novo ime, koje je ona tada dala – Neoplanta. Naziv je takođe dat na nemačkom i mađarskom jeziku: Neusatz, Újvidék, a Srbi, tada velika većina njegovih stanovnika, to su preveli kao Novi Sad.

Sam događaj poznat kao Elibertacija imao je elemente kupoprodajnog ugovora, jer je dotadašnje vojno-komorsko naselje prevedeno u slobodni kraljevski grad za 80.000 rajnskih forinti. Privilegije su značile da je slobodan kraljevski grad imao status plemića (grb, zastava, teritorija, prihodi i porezi), a korist od toga se protezala i na sve punopravne građane. Na grbu, koji je određen Elibertacionom poveljom stoje tri srebrne kule na plavom štitu ispod kojih je Dunav, a iznad srednje najviše je Nojeva golubica sa grančicom, što u heraldičkom tumačenju označava vreme mira i trajnosti.

Svakog 1. februara u Novom Sadu se proslavlja Dan Grada sa nizom manifestacija koje značajem nadilazi Svečana akademija, na kojoj se zaslužnim građanima i građankama dodeljuje prestižna Februarska nagrada. Tim povodom u Novom Sadu su i delegacije gradova-pobratima: Modene, Čangčuna, Dortmunda, Noriča, Pečuja, Opštine Ilioupoli, Budve, Temišvara i Nižnjeg Novgoroda za koje se, kao i za građane i posetioce Novog Sada organizuje niz programa. Turistička organizacija Grada Novog Sada i Udruženjе turističkih vodiča Novog Sada tradicionalno organizuju razgledanje gradskog jezgra, Petrovaradinske tvrđave i okolnih atraktivnosti.

Tekst: Gordana Stojaković

<
>

Februarski dani vina i ljubavi

Ljubav i vino su najlepša lica meseca februara. Tada se susreću i istog dana simultano slave Sv. Trifun i Sv. Valentin.

Zaštitnik vinogradara i vinograda, prema pravoslavnom kalendaru, Sv. Trifun masovno se slavi 14. februara u fruškogorskim selima. Po narodnim običajima tog dana se vinogradari okupljaju ispred seoskih crkava noseći boce crvenog vina, a nakon liturgije i osvećenja slavskog kolača ukrašenog motivima grožđa svečari obilaze vinograde gde čokote zalivaju vinom sa verom da će rod biti zdrav i obilan.

Sremci katolici nešto ranije slave Sv. Vinka, zaštitnika vinogradara, vinara i vina. I jedni i drugi slavu ili blagdan započinju molitvama za blagodatni rod grožđa i vina, a završavaju narodnim veseljem uz pesmu, igru te obavezne sremačke gastro-čarolije. Vinske svečanosti se iz vinograda lako prenose i na gradske sredine, jer se i u Novom Sadu mlado vino toči u mnogim gradskim restoranima i vinskim podrumima, a u obližnjem Irigu se pretvara u manifestaciju Dani mladog portugizera.

Sv. Valentin, koji se takođe slavi 14. februara, postao je planetarno prihvaćeni dan romantične ljubavi ili Dan zaljubljenih, sekularni praznik kada se neizostavno poklanjaju raznovrsni pokloni, ili drugi oblici pažnje koji bi voljenoj osobi trebalo da reprezentuju emocionalnu naklonost. Tokom dana koji prethode ovom prazniku u gradu se oseća praznična užurbanost koja najčešće pogađa trgovine, kao i one prostore u gradu koji se po potrebi transformišu u prodajne trgove i ulice. Gradski restorani, čarde i vinarije na obodu Novog Sada postaju živa mesta gde se uz vino slavi ljubav i život.

Tekst: Gordana Stojaković

<
>

Zavičajna zbirka Sremskih Karlovaca u palati patrijarha Josifa Rajačića

Među visokim crkvenim velikodostojnicima Srpske pravoslavne crkve koji su živeli u Sremskim Karlovcima posebno mesto zauzima mitropolit karlovački, kasnije i srpski patrijarh, Josif Rajačić. Ne čudi zato da je i adresa na kojoj je živeo po mnogo čemu i danas važno karlovačko mesto. Palata Ilion, jedna od najreprezentativnijih i najvrednijih građevina u Sremskim Karlovcima, izgrađena je kao njegova rezidencija u prvoj polovini 19. veka.

Iznad kolskog ulaza je sačuvan grb Rajačića, sastavni deo plemićke privilegije, koju je za zasluge prema bečkom dvoru Josif Rajačić dobio. Na njemu se nalaze crkva, konjanik sa isukanim mačem i lav iza koga je srpski grb sa četiri ocila, a značenje koje se iz tog prikaza izvodi povezuje se sa lavovskom borbom titulara grba za crkvu. Tokom vremena Ilion je pretrpeo nekoliko izmena, a posle Drugog svetskog rata u palati je osnovan Gradski muzej.

Danas je to adresa Zavičajne zbirke Sremski Karlovci. Postavku čine zbirke Branka Radičevića, Gimnazije i arheološkog nasleđa Sremskih Karlovaca, te legati slikara Milića od Mačve i arhitekte Svetomira Lazića. Posetioci takođe mogu da vide kako je izgledala seljačka kuhinja s kraja 19. veka i svečana trpezarija porodice Rajačić. Istoričar Pavle Štraser zapisao je da se u Zavičajnoj zbirci čuvaju interesantni i vredni eksponati i dokumenti kao što su slika „majstora Hoholaca” pod nazivom „Stara pijaca” koja pokazuje da je česma „Četiri lava” pre zidanja Gimnazije bila nešto severnije nego što je danas, pismo Todora Radičevića direktoru Gimnazije o svom sinu Branku i njegovom dolasku na školovanje, kao i slika koja pokazuje izgled kuće u kojoj je potpisan Karlovački mir.

Zavičajna zbirka Sremskih Karlovaca pripada Muzeju Grada Novog Sada, odnosno to je jedan od njegovih depandanasa.

Poseta Sremskim Karlovcima je jedan uzbudljiv i sadržajan put u prošlost na koji uvek iznova treba poći.

Tekst: Gordana Stojaković

<
>

Kać i Budisava kao plodonosne izletničke mogućnosti

Ono zbog čega možete odlučiti da dođete u Kać je novoosnovani manastir Srpske pravoslavne crkve posvećen Vaskrsenju Hristovom. Čim kročite unutar manastirskog kompleksa čiji su delovi prekriveni mozaicima, biće vam jasno da ste u ženskom manastiru – centru za izradu mozaika, keramike, ikona i veza. U konaku postoji maestralno živopisna kapela posvećena Rođenju Presvete Bogorodice. Na jednom od zidova predstavljena je povorka svetiteljki pravoslavnog sveta, što je redak prizor. Manastirski kompleks je otvoren za posete, a povremeno se organizuju škole veština koje monahinje praktikuju.

Budisava (mađ. Tiszakálmánfalva, nem. Waldneudorf) je osnovana 1884. Centrom Budisave dominira rimokatolička Crkva Velike Gospe (Blažene Device Marije), izgrađena u neogotskom stilu 1908. U blizini crkve (prva ulica desno) nalazi se Etno-kuća nastala velikim zalaganjem gospodina Tibora Milanovića. U prostoru (kuća i okućnica) koji je nekada koristio crkvenjak sa porodicom, sakupljeni su predmeti iz svakodnevice, koji sasvim dočaravaju život stanovnika Budisave druge polovine 19. i prve polovine 20. veka. U dvorištu je kolekcija poljoprivrednih alatki, oruđa koja su služila za obradu zemlje, stari bunar, ali i serija fotografija koja prikazuje društveni život stanovnika između dva svetska rata.

Tekst: Gordana Stojaković

<
>

Barokne tajne Futoga

Futog je komuna koja administrativno pripada Novom Sadu, ali postoje istorijski periodi kada je njegov privredni, pa i strateški značaj je bio veći od novosadskog. Materijalizovane dokaze nekadašnje moći koji i danas plene lepotom moguće je obići u centru naselja. U starom delu Futoga nalazi se srpska pravoslavna Crkva Svetih Vrača Kozme i Damjana. Izgrađena je 1776. u stilu baroka. Ikonostas crkve je delo jednog od najznačajnijih srpskih slikara 18. i 19. veka, Arsenija Teodorovića. Zidne slike delo su Janka Halkozovića, koji se oslanjao na iskustva vizantijskog i italijanskog renesansnog slikarstva. Hram poseduje i vrednu zbirku ikona novosadskog slikara Pavla Simića, čiji se slikarski izraz dovodi u vezu sa nazarenskim slikarstvom.

Na početku novog dela Futoga izdiže se markantno zdanje rimokatoličke Crkve Presvetog Srca Isusovog, izgrađene na mestu starijeg hrama, posvećenog Presvetom Trojstvu. Novu crkvu je, u pseudogotskom stilu, podigla grofovska porodica Kotek početkom 20. veka. Rimokatolička Crkva Srca Isusovog ima veličanstvene vitraže i moćne orgulje. U Crkvi se, u staklenom sarkofagu, čuva relikvija Sv. Eugena, mučenika iz prvohrišćanskih vremena, čije je telo počivalo u Rimskim katakombama koju je Papa Pio VI 1777. darovao Crkvi Presvetog Trojstva. Pored crkve se nalazi i Župni dvor.

U neposrednoj blizini rimokatoličkog hrama je barokni Dvorac Hadik koji je 1777. izgradio austrijski feldmaršal i predsedavajući bečkog Dvorskog ratnog saveta, grof Andreas Hadik. Početkom 19. veka prelazi u posed grofovske porodice Kotek. Postoji legenda da su gosti Hadikovog dvorca u vreme kada je bio u vlasništvu grofova Kotek neposredno pre Sarajevskog atentata, bili nadvojvoda Franc Ferdinand i njegova supruga Sofija Kotek i da je baš tu Johan Štraus Mlađi komponovao „Na lepom plavom Dunavu”. Danas se u ovom elegantnom zdanju nalazi Poljoprivredna škola.

Obilazak Futoga možete završiti u nekoj od glasovitih čardi i preći skelom preko Dunava, te krenuti u otkrivanje vinskih užitaka u vinarijama Beočina, Čerevića i Banoštora.

Tekst: Gordana Stojaković