Manastirska crkva je posvećena Sv. Nikoli (19. decembar)
Prema žitiju Sv. Angeline (Branković), Manastir Novo Hopovo je prva zadužbina arhiepiskopa i mitropolita beogradskog i sremskog Maksima (prethodno despotaĐorđa) Brankovića. U istorijskim izvorima, manastir se prvi put pominje u rukopisnom mineju napisanom u Novom Hopovu i u turskim dokumentima iz sredine 16. veka. Nova istraživanja njegov postanak smeštaju u poslednje decenije 15. veka, a gradnju prvobitne crkve povezuju sa despotom Đorđem Brankovićem i ukazuju na pomoć koju je za taj naum imao od vlaških vladara Radula i Jovana Njagoje Besaraba.
Natpis uklesan u kamenu iznad zapadnog ulaza u savremeni hram svedoči da su ktitori crkve (podignute na mestu starije u drugoj polovini 16. veka) Lacko i Marko Jovšić, te porodica Jovana Božanića, svi iz Gornjeg Кovina (Ráckeve). Manastir je tokom 17. veka bio važan prosvetni centar, a jedno vreme i sedište sremskog episkopa. Tokom ratova između Austrije i Osmanskog carstva, krajem 17. i početkom 18. veka, dolazi do razaranja Novog Hopova. Obnova i izgradnja manastirskog kompleksa trajali su sve do druge polovine 18. veka. Zvonik sa kapelom Sv. arhiđakona Stefana podignut je sredinom 18. veka, dok su konaci podizani u dužem periodu u istom veku.
Crkva Novog Hopova se, prema primenjenom eklekticizmu u arhitekturi, smatra jednom od najreprezentativnijih u vremenu u kojem je nastala. Istoričari umetnosti smatraju da se radi o sličnosti sa moravskim stilom graditeljstva, ali dvanaestostrano kube, čija je osnova kvadratni tambur, svedoči o unikatnom rešenju novih graditelja.
Novo Hopovo je nekoliko puta rušeno, a najteže razaranje se dogodilo tokom Drugog svetskog rata. Manastir je opljačkan, spaljen i miniran. Uništene su riznica i biblioteka u kojoj je bilo retkih i dragocenih knjiga. Radovi na obnovi i izgradnji manastirskog kompleksa, započeti pedesetih godina prošlog veka, trajali su više decenija. Tokom tog procesa, Crkvi Sv. Nikole vraćen je izgled iz 16. i 17. veka, a krajem 20. veka podignut je novi zvonik i u konaku osveštana kapela Sv. arhiđakona Stefana.
Manastirska crkva je tokom 17. veka u dva maha oslikana, a prema primenjenim rešenjima i načinu slikanja pretpostavlja se da su umetnici oba puta bili sa juga Balkana. Danas se fresko slikarstvo Novog Hopova smatra izuzetno značajnim primerom crkvene, srpske kasnosrednjovekovne umetnosti sa jasnom primenom kritskih i svetogorskih rešenja. Po značaju se ističe freska starijeg živopisa „Pokolj dece u Vitlejemu“, a smatra se da se radi o ponovljenom rešenju primenjenom u Manastiru Lavra na Svetoj Gori. Mlađi živopis u priprati, jedinstven po stojećim figurama, verovatno je bio i pozlaćen.
U 18. veku, u manastiru je radila i slikarska škola koju su vodili zoografi Arsenije i Nil, za koje se pretpostavlja da su oslikali ikonostas sa početka 18. veka. Ikonostas crkve, koji je u drugoj polovini 18. veka oslikao Teodor Dimitrijević Кračun, uništen je tokom Drugog svetskog rata. Sačuvane ikone se nalaze u Galeriji Matice srpske i Riznici Srpske pravoslavne crkve u Sremskim Кarlovcima. Savremeni je delo žičkih monahinja iz 20. veka. Ikonostas u kapeli Sv. Stefana u konaku oslikala je Кatarina Vuletić Svinarčuk.
Od 16. veka je Novo Hopovo centar hodočašća jer su tada u manastir donesene mošti Sv. Teodora Tirona, stradalog u 4. veku. Mošti ovog svetog ratnika donete su u manastir u vreme velikih iskušenja za srpski narod, te je vera u njegovu zaštitu bila vernicima snažan podstrek u svim nevoljama tokom vekova i danas. Za vreme razaranja manastirskog kompleksa u Drugom svetskom ratu, mošti sveca su spasene i u novom kivotu, napravljenom u 20. veku, položene u manastirsku Crkvu Sv. Nikole. U manastiru se, pored slave posvećene patronu Sv. Nikoli, slavi i Sv. Teodor Tiron (2. marta), Prenos moštiju Sv. arhiđakona Stefana (15. avgust) i Teodorova subota (prva subota Vaskršnjeg posta).
U Novom Hopovu zamonašio se i tri godine proveo srpski prosvetitelj Dositej Obradović (1739‒1811). Istorija Novog Hopova beleži dolazak Ruskinja, monahinja koje su tu našle utočište posle Oktobarske revolucije, a koje su između dva svetska rata značajano doprinele njegovom očuvanju i ugledu koji je u narodu imao kao verski centar.
Raspored liturgija: svakog dana u 6.40, nedeljom i praznikom u 9.00.
INFORMACIJE ZA TURISTE: Tokom cele godine, manastir je otvoren do 17.00. Podrazumeva se pristojno oblačenje.
