52 vikenda – Predlog za februar

Svečanosti i programi za Dan Grada Novog Sada

U novosadskoj istorijskoj sagi jedan od dana za pamćenje koji se svečano i veselo obeležava je Dan Grada Novog Sada. To je sećanje na dan kada je 1. februara 1748. carica Marija Terezija potpisala Povelju kojom je Petrovaradinski Šanac stekao povlastice slobodnog kraljevskog grada i novo ime, koje je ona tada dala – Neoplanta. Naziv je takođe dat na nemačkom i mađarskom jeziku: Neusatz, Újvidék, a Srbi, tada velika većina njegovih stanovnika, to su preveli kao Novi Sad.

Sam događaj poznat kao Elibertacija imao je elemente kupoprodajnog ugovora, jer je dotadašnje vojno-komorsko naselje prevedeno u slobodni kraljevski grad za 80.000 rajnskih forinti. Privilegije su značile da je slobodan kraljevski grad imao status plemića (grb, zastava, teritorija, prihodi i porezi), a korist od toga se protezala i na sve punopravne građane. Na grbu, koji je određen Elibertacionom poveljom stoje tri srebrne kule na plavom štitu ispod kojih je Dunav, a iznad srednje najviše je Nojeva golubica sa grančicom, što u heraldičkom tumačenju označava vreme mira i trajnosti.

Svakog 1. februara u Novom Sadu se proslavlja Dan Grada sa nizom manifestacija koje značajem nadilazi Svečana akademija, na kojoj se zaslužnim građanima i građankama dodeljuje prestižna Februarska nagrada. Tim povodom u Novom Sadu su i delegacije gradova-pobratima, za koje se, kao i za građane i posetioce Novog Sada organizuje niz programa. Turistička organizacija Grada Novog Sada sa Udruženjеm turističkih vodiča Novog Sada tradicionalno organizuje razgledanje gradskog jezgra, Petrovaradinske tvrđave i okolnih atraktivnosti, a ustanove kulture brojne prigodne programe.

Tekst: Gordana Stojaković

Februarski dani vina i ljubavi

Ljubav i vino su najlepša lica meseca februara. Tada se susreću i istog dana simultano slave Sv. Trifun i Sv. Valentin.

Zaštitnik vinogradara i vinograda, prema pravoslavnom kalendaru, Sv. Trifun masovno se slavi 14. februara u fruškogorskim selima. Po narodnim običajima tog dana se vinogradari okupljaju ispred seoskih crkava noseći boce crvenog vina, a nakon liturgije i osvećenja slavskog kolača ukrašenog motivima grožđa svečari obilaze vinograde gde čokote zalivaju vinom sa verom da će rod biti zdrav i obilan.

Sremci katolici nešto ranije slave Sv. Vinka, zaštitnika vinogradara, vinara i vina. I jedni i drugi slavu ili blagdan započinju molitvama za blagodatni rod grožđa i vina, a završavaju narodnim veseljem uz pesmu, igru te obavezne sremačke gastro-čarolije. Vinske svečanosti se iz vinograda lako prenose i na gradske sredine, jer se i u Novom Sadu mlado vino toči u mnogim gradskim restoranima i vinskim podrumima, a u obližnjem Irigu se pretvara u manifestaciju Dani mladog portugizera.

Sv. Valentin, koji se takođe slavi 14. februara, postao je planetarno prihvaćeni dan romantične ljubavi ili Dan zaljubljenih, sekularni praznik kada se neizostavno poklanjaju raznovrsni pokloni, ili drugi oblici pažnje koji bi voljenoj osobi trebalo da reprezentuju emocionalnu naklonost. Tokom dana koji prethode ovom prazniku u gradu se oseća praznična užurbanost koja najčešće pogađa trgovine, kao i one prostore u gradu koji se po potrebi transformišu u prodajne trgove i ulice. Gradski restorani, čarde i vinarije na obodu Novog Sada postaju živa mesta gde se uz vino slavi ljubav i život.

Preporučujemo da organizujete degustaciju ili vinsku edukaciju u nekoj od vinarija Novosadskog vinskog puta (https://novisad.travel/vinski-put-1/) ili da obradujete jedni druge lokalnim poklonom iz neke od naših suvenirnica (https://novisad.travel/suveniri-i-lokalni-proizvodi/).

Tekst: Gordana Stojaković

Muzej Grada Novog Sada

Centralna zgrada Muzeja Grada Novog Sada se nalazi na ekskluzivnom mestu – na Petrovaradinskoj tvrđavi. Njegove postavke podjednako prezentuju i reprezentuju postanak i razvitak Tvrđave kao i viševekovni način života i rada stanovnika okupljenih u nekada različite urbanicitete koji su okruživali Tvrđavu. Danas je to jedinstveni prostor Grada Novog Sada.

Posetioci mogu da izaberu da u prizemlju obiđu postavku koja govori o istorijatu Petrovaradinske tvrđave, Veliki ratni bunar iz 18. veka, na spratu izložbu o građanskom životu stanovnika Novog Sada od 18. do 20. veka, ili jedan kilometar podzemnih vojnih galerija, sistem odbrambenih hodnika koji fasciniraju svakog posetioca.

Preporuka je da nikako ne propustite i posebno atraktivnu izložbu o Milevi Marić Ajnštajn, koja na kreativan i moderan način dočarava život i sudbinu naše velike naučnice i prve supruge Alberta Ajnštajna.

U sastavu Muzeja Grada Novog Sada su: Zbirka strane umetnosti (Novi Sad), Spomen zbirka Jovana Jovanovića Zmaja (Sremska Kamenica) i  Zavičajna zbirka Sremski Karlovci (Sremski Karlovci).

Tekst: Gordana Stojaković

Palate i kuće Sremskih Karlovaca i Zavičajna zbirka

U širem prostoru oko Trga Branka Radičevića stoje materijalizovani dokazi razvoja srpskog građanskog društva od 17. do 20. veka. Mnogi će se zato zapitati o istoriji karlovačkih privatnih kuća očigledne lepote i značaja.

Jedna u nizu kuća na glavnom trgu je i ona u kojoj je živeo i umro arhitekta Vladimir Nikolić, graditelj mnogih zdanja u Sremskim Karlovcima, širom Vojvodine, čak i u Budimu i Vukovaru. Nedaleko od glavnog trga nalazi se kuća Dimitrija Anastasijevića Sabova, sazidana 1790, a danas prepoznatljiva po rokoko fasadi sa mnoštvom dekorativnih elemenata.

Među visokim crkvenim velikodostojnicima Srpske pravoslavne crkve koji su živeli u Sremskim Karlovcima posebno mesto zauzima mitropolit karlovački, kasnije i srpski patrijarh, Josif Rajačić. Ne čudi zato da je i adresa na kojoj je živeo po mnogo čemu i danas važno karlovačko mesto. Palata Ilion, jedna od najreprezentativnijih i najvrednijih građevina u Sremskim Karlovcima, izgrađena je kao njegova rezidencija u prvoj polovini 19. veka. Danas je to adresa Zavičajne zbirke Sremski Karlovci. Postavku čine zbirke Branka Radičevića, Gimnazije i arheološkog nasleđa Sremskih Karlovaca, te legati slikara Milića od Mačve i arhitekte Svetomira Lazića. Posetioci takođe mogu da vide kako je izgledala seljačka kuhinja s kraja 19. veka i svečana trpezarija porodice Rajačić. Zavičajna zbirka Sremskih Karlovaca pripada Muzeju Grada Novog Sada, odnosno to je jedan od njegovih depandanasa. Poseta Sremskim Karlovcima je jedan uzbudljiv i sadržajan put u prošlost na koji uvek iznova treba poći.

Tekst: Gordana Stojaković

Secesija u Novom Sadu – Lipot Baumhorn

Lipot Baumhorn (Baumhorn Lipót) (1860-1932) je bio peštanski arhitekta čiji graditeljski poduhvati, među kojima dominiraju sinagoge, danas spadaju među najreprezentativniju arhitektonsku, secesijsku baštinu mnogih srednjeevropskih gradova. Baumhorn je počev od 1880. u Austrougarskoj izgradio 25 sinagoga, od kojih i dve u Vojvodini – u Zrenjaninu i u Novom Sadu.

Danas se u središnjoj zoni Novog Sada nalaze sledeći sececijski reprezenti graditeljskog umeća Lipota Baumhorna: Kompleks sinagoge koji čine zgrade samog hrama, Jevrejske škole i Jevrejske opštine (1906-1909) u Jevrejskoj ulici, zgrada Štedionice – danas OTP banka (1904) na Trgu slobode, Menratova palata (1908) u ulici Kralja Aleksandra i Palata advokata Tomina (1909) na Trgu Marije Trandafil. Novosadsko arhitektonsko delo Lipota Baumhorna stoji i danas dok je, na žalost, sinagoga u Zrenjaninu srušena 1941.

Tekst: Gordana Stojaković