Nakon sloma mađarske revolucije, u okviru austrijskog carstva, i odluke Srba da prvenstveno radi svog interesa stanu na stranu Austrijanaca, 1849. godine Dekretom Bečkog dvora, formira se posebna austrijska pokrajina – Vojvodstvo Srbija i Tamiški Banat. Pokrajina se sastojala od delova Srema, Banata i Bačke, a njom je upravljao austrijski guverner čije je sedište bilo u Temišvaru.
Buđenje nacionalne svesti, koje je tih godina zahvatilo Evropu, dešavalo se naravno i u istorijskim prilikama u kojima su živeli Srbi u Vojvodini. Jedan od vidova borbe za nacionalnu slobodu, vojvođanski Srbi su imali i kroz delovanje u kulturi. Đačke predstave, privatne profesionalne pozorišne trupe i Srpska čitaonica na svoj način pružale su otpor vlastima u Beču i Pešti. Tih godina većina žitelja u Novom Sadu bila je srpske nacionalnosti, veliki broj njih bio je visoko obrazovan, a tri četvrtine imanja i trgovina u gradu bile su u rukama Srba. Ti događaji uticali su na to da se urade i poslednje pripreme za osnivanje nacionalnog teatra.
Svetozar Miletić, Stevan Branovački, Jovan Đorđević, Jovan Jovanović Zmaj i drugi tadašnji viđeniji Novosađani imali su viziju da pozorište bude nacionalna ustanova koja će imati zadatak da putem dramske književnosti i glumačke umetnosti budi nacionalnu svest i podiže nivo kulture Srba u Vojvodini, koja je tada bila deo Austrijskog carstva.
Srpsko narodno pozorište osnovano je u Novom Sadu 1861. godine.
Novoosnovani teatar nije bio državna ustanova, pa je Srpska čitaonica formirala Društvo za Srpsko narodno pozorište, koje će se starati o njemu i finansirati ga. Međutim, odobrenje za osnivanje moralo je da se čeka od austrijskog cara Franca Jozefa koji ga je potpisao tek 1865. godine.
Prvi upravnik SNP-a bio je Jovan Đorđević, koji je na toj funkciji bio do 1867. godine, kada s polovinom glumaca, na poziv kneza Mihaila odlazi u Beograd i osniva Narodno pozorište.
Jedan od prvaka Srpskog narodnog pozorišta u njegovoj najranijoj fazi bio je Pera Dobrinović po kom je nazvana Mala scena i čiji spomenik krasi frontalni levi deo travnjaka kod glavnog ulaza u zgradu. Draga Spasić, po kojoj se zove ulica na Limanu i Laza Telečki, kojem se grad takođe odužio za veliki doprinos u kulturi (takođe ima ulicu koja nosi njegovo ime), bili su uz Peru Dobrinovića i Dimitrija – Mitu Ružića glavni nosioci prvih predstava.
Prvi pozorišni komadi SNP-a bili su prema tekstu Laze Lazarevića “Prijatelji” i Lajoša Kevera “Muški metod i ženska majstorija”, a odigrane su u leto 1861. godine.
Pozorište je od samog početka igralo po Vojvodini, a gostovalo je i van nje.
Predstave su u Novom Sadu prvo igrane u dvorani na spratu Kafane “Kod sunca”, u zgradi današnjeg Hotela “Vojvodina” na Trgu slobode, odnosno u sali Kafane “Kod kraljice Jelisavete”, a letnjih meseci kod sadašnjeg Apolo centra, gde je bila arena “Kod Zelenog venca”. Od 1872. pa narednih 20 godina, dok nije srušena, zgrada Pozorišta nalazila se na Trifkovićevom trgu. Od 1895. godine Srpsko narodno pozorište bilo je u zgradi u vlasništvu velikog trgovca i dobrotvora Dunđerskog, u dvorištu Hotela “Vojvodina”, ali i to zdanje je neslavno završilo. Izgorelo je u požaru 1928. godine.
SNP postaje državno 1919. godine, ali pod imenom Novosadsko srpsko narodno pozorište. U duhu jugoslovenstva, iz svih državnih ustanova 1921. brišu se sve nacionalne odrednice pa SNP postaje Narodno pozorište. Posle toga i požara 1928, kada je ostalo bez zgrade, vlasti ga spajaju s Narodnim kazalištem u Osijeku i nazivaju ga Novosadsko osiječko pozorište, sa sedištem u Osijeku i tako je bilo do 1934. godine.
Burni istorijski događaji jedno vreme prave i posebnu frakciju SNP-a, a prvobitno ime vraćeno je 1939. godine. U Drugom svetskom ratu prestaju sve aktivnosti Srpskog narodnog pozorišta, a početak nove i najveće Jugoslavije Pozorište dočekuje sa novim scenama Opere i Baleta.
Tih godina smešteno je u zgradi Sokolskog doma, a 1959. SNP otvara malu salu gde se danas nalazi Novosadsko pozorište.
U novu zgradu Srpsko narodno pozorište useljava se 1981. i danas ima status jedne od najvažnijih institucija kulture u zemlji.
Velika scena “Jovan Đorđević” ima gledalište sa 935 mesta, a Mala “Pera Dobrinović” kapacitet od 373 sedišta. Kamerna scena, na kojoj se često igraju studentske predstave, neke manje produkcije ali i komadi iz repertoara SNP-a, poseduje 118 sedišta.
Blagajna radi svaki dan od 10 do početka poslednje predstave, a subotom od 14 časova.
Ulaznicu možete rezervisati preko mobilne aplikacije na “pametnim” telefonima ali i na sajtu SNP-a, na stranici sa repertoarom, gde morate imati otvoren i aktivan nalog.
Tekst pripremio Vladimir Bajić
Muzejska dokumentacija Leskovac dr Milena
