52 vikenda – Predlog za novembar

Staro i Novo Hopovo

Manastir Novo Hopovo osvaja lepotom. Za mnoge istoričare umetnosti manastirski kompleks ima izuzetnu vrednost zbog toga što su njegovi graditelji uspeli da u skladnu celinu ujedine srednjevekovno srpsko graditeljstvo, vlaške, pa čak i islamske uticaje. U manastirskoj crkvi, posvećenoj Sv. Nikoli, sačuvano je fresko-slikarstvo iz dva različita perioda 17. veka.

Prema predanju manastir Novo Hopovo je zadužbina mitropolita Maksima (Brankovića), ali zapis iznad ulaza u crkvu govori da su ktitori bili Lacko i Marko Jović iz okoline Budimpešte. Ikonostas koji je radio jedan od najboljih srpskih slikara baroka, Teodor Dimitrijević Kračun oštećen je za vreme Drugog svetskog rata, a savremeni je delo žičkih monahinja.

Predanje kaže da je despot Đorđe Branković, potonji mitropolit Maksim, sagradio Staro Hopovo, a istorijski izvori pokazuju da se manastir prvi put pominje 1546. Na temeljima starijeg hrama izgrađen je novi 1752, a njegov sjaj i bogatstvo reprezentovao je rokoko ikonostas presvučen zlatom. Manastir je oštećen tokom Drugog svetskog rata, a sačuvan je samo jedan deo ikona. Obnovljeni manastirski kompleks koji danas prima posetioce sačuvao je skladnu uklopljenost u prirodni ambijent. Od Novog Hopova udaljen je oko 2 km. Na samo 200m od manastirske crkve nalazi se izvor uređen kao kapela čija se voda smatra lekovitom.

Za ljubitelje pešačenja preporuka je da prošetate popularnom “manastirskom” planinarskom stazom. To je obeležena kružna staza dužine jedanaest kilometara, koja kreće od Info centra na Iriškom vencu, i povezuje manastire Novo i Staro Hopovo i Spomenik Sloboda. Kartu i trek staze možete naći na Internet stranici NP Fruška gora https://www.npfruskagora.co.rs/lat/planinarenje/ Predlažemo da pre šetnje posetite Info centar Nacionalnog parka.

U blizini ovih manastira su i Vinska kuća Kovačević, vinarije KM i Krstašice.

Tekst: Gordana Stojaković, Miloš Dunjić

Umetnička strana Dunavske ulice – Zbirka strane umetnosti i Muzej savremene umetnosti Vojvodine

Pored Muzeja Vojvodine, kao najreprezentativnije muzejske ustanove u gradu, Dunavsku ulicu krase i dve izuzetno vredne ustanove – Zbirka strane umetnosti i Muzej savremene umetnosti Vojvodine.

Zbirka strane umetnosti jedna je od najznačajnijih kolekcija strane umetnosti u Srbiji. Barokna palata u Dunavskoj ulici, izgrađena za Matildu Šoman 1903. po projektu Franca Vorude, danas je dom Zbirke strane umetnosti, depandansa Muzeja Grada Novog Sada. Palata je za muzeološke potrebe adaptirana da bi primila i publici predstavila legat novosadskog kolekcionara i lekara Branka Ilića, koji je 1966. darovnim ugovorom vrednu zbirku slika i dela primenjene umetnosti od 15. do 20. veka darovao Novom Sadu i AP Vojvodini. Zbirka sadrži umetnička dela nastala na tlu Italije, slike flamansko-holandskih slikara, dela španske, srednjoevropske, nemačke, dalekoistočne, srpske i ruske umetnosti, ikone, grafike, satove, tepihe, tekstil, porcelan, staklo, nameštaj i druga dela primenjene umetnosti. Posebnu vrednost predstavljaju dela italijanskih, flamanskih i francuskih majstora Đovanija Batiste Lanđetija, Aleksandra Manjaska, Sebastijana Ričija, Pitera Kleza, Hendrika van Balena, Sebastiana Burdona, Jana van Hujsuma i drugih, zatim dela primenjene umetnosti kao što su satovi, srebro, tepisi i dr.

Ne treba propustiti mogućnost da se pogleda zbirka satova iz 18. i 19. veka. Najvredniji među eksponatima je sat sa porcelanskom vazom iz 18. veka francuske radionice Sevra (Sevres), izvanredan primerak umetnosti iz vremena Luja XVI. Tu su i sat sa Apolonom i Selenom, sat sa pastiricom i sat na alabasternom postolju, svi iz 19. veka.

Muzej savremene umetnosti Vojvodine je živo mesto koje okuplja i podstiče umetnike i umetnice različitih poetika i formi izražavanja da zajednički interpretiraju i afirmišu savremene umetničke tokove i prakse. Istovremeno, kroz izlagačku praksu ova institucija pokreće na dijalog i edukuje širu javnost o savremenoj umetnosti druge polovine 20. i početka 21. veka, i o delima domaćih i inostranih umetnika i umetničkih grupa.

Načini prezentacije umetničkih dela, bilo da su slike, grafike, instalacije, skulpture, video, fotografija, konceptualna umetnost, intermedijski i digitalni radovi, prate savremene mogućnosti predstavljanja tako da pored izložbi uključuju akcije, govorne i muzičke programe, filmske projekcije, radionice i dr.

Tekst: Gordana Stojaković

Izlet na Trg galerija

Reprezentativna dela izložena u Spomen-zbirci Pavla Beljanskog pružaju izvrstan pogled na srpsku modernu umetnost 20. veka. Dela Nadežde Petrović i drugih modernista koji su stvarali početkom 20. veka, pa sve do onih Milana Konjovića i Ljubice Cuce Sokić, slikara kojih se još neposredno sećamo, biće pred vama u veličanstvenom nizu. Pažnju posetilaca često privuku slike Save Šumanovića, naročito njegovi utisci o sremskom krajoliku koji spadaju u sam vrh modernog slikarstva kod nas. Pored slika, skulptura, crteža i tapiserija koje je diplomata i kolekcionar Pavle Beljanski zaveštao srpskom narodu Spomen-zbirka poseduje još dva sastavna dela – Memorijal Pavla Beljanskog i Memorijal umetnika.

Za obilazak Galerije Matice srpske potrebno je izdvojiti zamašno vreme jer ćete se susresti sa eksponatima koji reprezentuju srpsku nacionalnu imetnost od 16. do 21. veka. Postavke Galerije možete obići krećući se putem kojim se kretalo srpsko slikarstvo ranog, visokog i kasnog baroka zatim neoklasicizma, bidermajera, romantizma, istoricizma, realizma, simbolizma, modernizma… Bilo da izabere deo postavke ili da pređete čitav ponuđeni put biće to putovanje u središte onog napora kojim je intelektualna i umetnička elita jednog malog naroda izborila sopstveno mesto unutar evropske umetnosti modernog doba.

Osnovni fond Poklon zbirke Rajka Mamuzića čine dela umetnika koji su kreirali i odredili likovnu scenu socijalističke Jugoslavije sredinom 20. veka. Među njima su: Miodrag Mića Popović, Jovan Soldatović, Petar Omčikus, Mladen Srbinović, Stojan Ćelić, Ksenija Divjak, Ljubica Cuca Sokić, Lazar Vujaklija, Matija Vuković, Milorad Bata Mihajlović, Mario Maskareli, Miloš Bajić, Kosara Bokšan, Edo Murtić, Danica Antić, Boško Petrović i drugi. Posebnu vrednost predstavljaju dela nastala u okviru „Zadarske grupe“, umetničke komune nastale 1947. koja je predstavljala dragoceni poduhvat u traganju za novim stvaralačkim izrazom van socijalističkog realizma.

Nakon obilaska galerija, kao svojevrsno okrepljenje i sumiranje utisaka predlažemo posetu ugostiteljskim objektima na Bulevaru Mihajla Pupina.

Tekst: Gordana Stojaković

Kać i Budisava kao plodonosne izletničke mogućnosti

Ono zbog čega možete odlučiti da dođete u Kać je novoosnovani manastir Srpske pravoslavne crkve posvećen Vaskrsenju Hristovom. Čim kročite unutar manastirskog kompleksa čiji su delovi prekriveni mozaicima, biće vam jasno da ste u ženskom manastiru – centru za izradu mozaika, keramike, ikona i veza. U konaku postoji maestralno živopisna kapela posvećena Rođenju Presvete Bogorodice. Na jednom od zidova predstavljena je povorka svetiteljki pravoslavnog sveta, što je redak prizor. Manastirski kompleks je otvoren za posete, a povremeno se organizuju škole veština koje monahinje praktikuju.

Na Starom kaćkom putu daleko od buke i gužve smestio se Vojvođanski salaš, koji se pročuo po bogatom i specifičnom gastronomskom ponudom. Vikendom goste salaša od 14 časova uveseljavaju tamburaši, a zbog velike posećenosti, rezervacija je obavezna.

Budisava (mađ. Tiszakálmánfalva, nem. Waldneudorf) je osnovana 1884. Centrom Budisave dominira rimokatolička Crkva Velike Gospe (Blažene Device Marije), izgrađena u neogotskom stilu 1908. U blizini crkve (prva ulica desno) nalazi se Etno-kuća nastala velikim zalaganjem gospodina Tibora Milanovića. U prostoru (kuća i okućnica) koji je nekada koristio crkvenjak sa porodicom, sakupljeni su predmeti iz svakodnevice, koji sasvim dočaravaju život stanovnika Budisave druge polovine 19. i prve polovine 20. veka. U dvorištu je kolekcija poljoprivrednih alatki, oruđa koja su služila za obradu zemlje, stari bunar, ali i serija fotografija koja prikazuje društveni život stanovnika između dva svetska rata.

Tekst: Gordana Stojaković

Barokne tajne Futoga

Futog je komuna koja administrativno pripada Novom Sadu, ali postoje istorijski periodi kada je njegov privredni, pa i strateški značaj je bio veći od novosadskog. Materijalizovane dokaze nekadašnje moći koji i danas plene lepotom moguće je obići u centru naselja. U starom delu Futoga nalazi se srpska pravoslavna Crkva Svetih Vrača Kozme i Damjana. Izgrađena je 1776. u stilu baroka. Ikonostas crkve je delo jednog od najznačajnijih srpskih slikara 18. i 19. veka, Arsenija Teodorovića. Zidne slike delo su Janka Halkozovića, koji se oslanjao na iskustva vizantijskog i italijanskog renesansnog slikarstva. Hram poseduje i vrednu zbirku ikona novosadskog slikara Pavla Simića, čiji se slikarski izraz dovodi u vezu sa nazarenskim slikarstvom.

Na početku novog dela Futoga izdiže se markantno zdanje rimokatoličke Crkve Presvetog Srca Isusovog, izgrađene na mestu starijeg hrama, posvećenog Presvetom Trojstvu. Novu crkvu je, u pseudogotskom stilu, podigla grofovska porodica Kotek početkom 20. veka. Rimokatolička Crkva Srca Isusovog ima veličanstvene vitraže i moćne orgulje. U Crkvi se, u staklenom sarkofagu, čuva relikvija Sv. Eugena, mučenika iz prvohrišćanskih vremena, čije je telo počivalo u Rimskim katakombama koju je Papa Pio VI 1777. darovao Crkvi Presvetog Trojstva. Pored crkve se nalazi i Župni dvor.

U neposrednoj blizini rimokatoličkog hrama je barokni Dvorac Hadik koji je 1777. izgradio austrijski feldmaršal i predsedavajući bečkog Dvorskog ratnog saveta, grof Andreas Hadik. Početkom 19. veka prelazi u posed grofovske porodice Kotek. Postoji legenda da su gosti Hadikovog dvorca u vreme kada je bio u vlasništvu grofova Kotek neposredno pre Sarajevskog atentata, bili nadvojvoda Franc Ferdinand i njegova supruga Sofija Kotek i da je baš tu Johan Štraus Mlađi komponovao „Na lepom plavom Dunavu”. Danas se u ovom elegantnom zdanju nalazi Poljoprivredna škola.

Obilazak Futoga možete završiti u čardi „Splav Plavi Dunav” i preći skelom preko Dunava, te krenuti u otkrivanje vinskih užitaka u vinarijama Beočina, Čerevića i Banoštora.

Futog je posebno prepoznatljiv po proizvodnji kupusa, koja se u pisanim izvorima pominje još u 16. veku. Specifična sorta kupusa zaštićena je kao proizvod sa geografskim poreklom. Kupusu u čast, svake godine početkom novembra se organizuje manifestacija „Futoška kupusijada”, gde se predstavljaju proizvođači, organizuju takmičenja u pripremanju jela od kupusa i izbor najteže glavice, uz bogat kulturno-zabavni program.

Tekst: Gordana Stojaković, Miloš Dunjić